Co to są mikro i makroskładniki i jakie mają znaczenie w diecie?

Witaj,

       Makroskładniki to węglowodany, białka i tłuszcze, zaś mikroskładniki to witaminy i minerały.

Zacznijmy od funkcji, jakie pełnią poszczególne makroskładników.

       Węglowodany, są głównym źródłem energii dla organizmu ludzkiego. Węglowodany powinny dostarczać w codziennym pożywieniu ok. 50-60% energii przy założeniach standardowej piramidy żywieniowej. Węglowodany konieczne są do utleniania kwasów tłuszczowych do CO2 i H2O. Ten makroskładnik po przekształceniu do prekursorów 3-węglowych są wykorzystywane do syntezy aminokwasów glukogennych: alaniny, kwasu glutaminowego, kwasu asparaginowego, seryny, glicyny, histydyny, proliny. Węglowodany pełnią rozmaite funkcje biologiczne, np. glikolipidy, glikoproteiny są wykorzystywane do syntezy struktur komórkowych. Nadają także cech organoleptycznych produktom spożywczym i potrawom, biorą udział w tworzeniu smaku, konsystencji i barwy.

       Węglowodany są magazynowane w niewielkich ilościach, tj. 350-450g. Występują głównie jako glikogen mięśniowy i wątrobowy. Niewielkie ilości węglowodanów pod postacią glukozy występują w surowicy krwi. Glukoza ta jest wyłącznym źródłem energii układu nerwowego (mózgu) oraz krwinek czerwonych.

       Białka nalezą do składników o dużym znaczeniu dla organizmu:

- służą do budowy i odbudowy zużywających się tkanek (np. złuszczony naskórek, wypadające włosy),

- są podstawowym składnikiem krwi, limfy, mleka oraz wielu związków biologicznie czynnych, takich jak: hormony, enzymy,

- wchodzą w skład ciał odpornościowych,

- działają jako substancje buforowe, co oznacza, że utrzymują właściwy odczyn płynów ustrojowych i treści przewodu pokarmowego,

- pełnia role nośnika niektórych witamin, Składników mineralnych.

       Nadmiar białka również nie jest wskazany, ponieważ azot niewykorzystany do budowy białek ustrojowych organizmu musi zostać wydalony z organizmu. Z jonu aminowego zawierającego azot i dwutlenku węgla powstaje w wątrobie amoniak. Związek ten zamieniany jest w mocznik i wydalany przez nerki. Białko niezużyte do celów budulcowych może ulec spaleniu, dając energię, a nadmiar azotu, który powstaje z białka będzie obciążał wątrobę i nerki.

      Właściwe wykorzystanie białka zależy przede wszystkim od wartości energetycznej pożywienia. W przypadku niedostatecznej podaży energii z węglowodanów i tłuszczów, białko zamiast na cele budulcowe będzie wykorzystywane na cele energetyczne.

       Jak widzimy, białko pełni rozmaite, ważne funkcje w organizmie. Bez udziału białek nie jest możliwy wzrost, rozwój organizmu, odnowa tkanek, odporność na choroby, gojenie się ran. Zahamowane są także procesy myślowe w mózgu. Niedobór białek powoduje kwashiorkor (niedożywienie białkowe), a nawet prowadzi do śmierci. Ostre niedobory białek obserwowane są jeszcze w krajach Dalekiego Wschodu, Afryce, Ameryce Łacińskiej.

     Tłuszcze obok węglowodanów są głównym źródłem energii, stanowią ponadto zapasowy materiał energetyczny organizmu. Dostarczają niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, których organizm nie jest w stanie sam wyprodukować (kwas linolowy, alfą-linolenowy). Są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (witaminy D, A, E, K). Pełnia role strukturalną w organizmie-są materiałem budulcowym wszystkich struktur błoniastych organizmu. Decydują o właściwościach błony komórkowej. Biorą udział w syntezie związków o charakterze hormonów tkankowych. Są prekursorami syntezy hormonów steroidowych i hormonów nadnerczy. Poprawiają walory smakowe potraw, podnoszą ich sytość oraz wartość energetyczną, zwiększają wykorzystanie prowitaminy A.

     Nie będę omawiać funkcji jaką pełnią poszczególne witaminy i minerały. Witaminy należą do związków niezbędnych, ponieważ organizm nie może ich wszystkich syntetyzować. Nie są materiałem budulcowym, nie dostarczają energii, ale są konieczne dla zachowania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Witaminy wspierają system odpornościowy, wspomagają funkcje mózgu i polepszają przemianę jedzenia w energię dla ciała. Są ważne dla zachowania zdrowia skóry i włosów, kontrolują procesy wzrostowe i regulują gospodarkę hormonalną. Minerały z kolei są niezbędne do strukturalnych i regulujących funkcji organizmu, wliczając w to budowę kości, wytwarzanie hemoglobiny, balans płynów oraz skórce mięśni.